Krzyż karawaka (krzyż św. Zachariasza)
Krzyż ten używany był w Kościele katolickim, jako ochrona przed zarazą, morowym powietrzem czy epidemiami. Ma formę krzyża o dwóch belkach poziomych (tzw. krzyża patriarchalnego), z których górna jest zwykle krótsza od dolnej. Nazwa związana jest z miejscowością Caravaca de la Cruz w hiszpańskiej Murcji. Miasto słynie z relikwii, którą są drzazgi z krzyża ukrzyżowania. Przechowywane one były w relikwiarzu mającym kształt krzyża patriarchalnego, czyli mającego dwie poprzeczne belki. Wyższa, krótsza belka symbolizuje deskę z literami INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum), umieszczoną na krzyżu nad głową Jezusa. To właśnie ten relikwiarz jest pierwowzorem dla krzyża zwanego karawaką.
Repliki krzyża wykonywano z różnych metali, w tym szlachetnych, a także z drewna. Te niewielkich rozmiarów, przybierające niekiedy formę medalika przedmioty noszono przy sobie. Duże krzyże stawiano na skraju wiosek czy miast, by strzegły ich mieszkańców przed chorobami i nieszczęśliwymi wypadkami. Do Polski krzyż ten przywędrował już w XIII wieku z Rusi i Węgier. Na początku XIV wieku krzyż wraz z relikwiami Drzewa Krzyża Świętego został przekazany klasztorowi łysogórskiemu przez Władysława Łokietka – dzięki temu kult relikwii rozprzestrzenił się i do dziś świętokrzyskie sanktuarium jest największym w Polsce miejscem kultu Drzewa Krzyża Świętego. Od miejsca złożenia relikwii powstała nie tylko nazwa miejsca, a także pasma górskiego, rejonu i województwa świętokrzyskiego.
Litery umieszczone często na krzyżu były pierwszymi literami słów, od których zaczynają się modlitwy. Można je odczytać jako zapis błogosławieństwa św. Zachariasza: +(crux) Z(elus) +(crux) D(eus) I(n manus) A(nte) +(crux) B(onum) I(nclinabo) Z(elavi) +(crux) S(alus) A(byssus) B(eatus) +(crux) Z(elus) +(crucis) H(aeccine) G(utturi) F(actae) +(crux) B(eatus) F(actus) R(espice) S(lavis).
C – Krzyżu Chrystusa, ocal mnie.
Z – Cześć dla domu Twojego niech mnie wyzwoli.
Krzyż zwycięża + Krzyż króluje + Krzyż panuje +. Przez znak Krzyża zachowaj mnie, Panie, od tej zarazy.
D – Boże, Boże mój, oddal zarazę ode mnie i od tego miejsca i ocal mnie.
I – W Twoje ręce, Panie, powierzam ducha mojego, moje serce i ciało.
A – Przed niebiosami i ziemią był Bóg, który ma moc wyzwolenia mnie od tej zarazy.
C – Krzyż Chrystusa ma moc wypędzania zarazy z tego miejsca i z mojego ciała.
B – Dobrze jest oczekiwać pomocy Bożej w milczeniu, aby Pan oddalił ode mnie zarazę.
I – Nakłonię swe serce do zachowywania Twoich napomnień i nie zbłądzę, bo Ciebie wezwałem.
Z – Zazdrościłem niegodziwym i widziałem pomyślność grzeszników, lecz w Tobie miałem nadzieję.
C – Krzyż Chrystusa niech przepędzi demony, niech oddali morowe powietrze i zarazę.
S – Ja jestem twoim zbawieniem, mówi Pan, wzywaj Mnie, a Ja cię wysłucham i uwolnię Cię od tej zarazy.
A – Głębia przyzywa głębię, Ty słowem swoim wypędziłeś demony. Ocal i mnie od tej zarazy.
B – Błogosławiony mąż, który ufa w Panu i nie zważa na marności i na złudne szaleństwa.
C – Krzyż Chrystusa, który wcześniej był hańbą i obrazą, teraz w chwale i wysokości niech mi będzie zbawieniem i niech wypędzi stąd diabła i morowe powietrze, a z mego ciała chorobę.
Z – Cześć dla chwały Bożej niech mnie nawróci, nim umrę, i niech w imię Twoje zbawi mnie od tej zarazy.
C – Znak Krzyża niech wyzwoli lud Boży i ocali od zarazy tych, którzy mu ufają.
H – Czy wrócisz do Pana, ludu głupi i nierozumny?
Wypełnij swoje śluby, składając Mu ofiarę chwały i wiary, ponieważ jest w Jego mocy wyzwolić to miejsce i mnie od zarazy. Nie zawiodą się Ci, co w Nim pokładają ufność.
G – Gdybym Ci nie błogosławił, niech mi raczej język utknie w gardle i krtani. Ocal mających nadzieję w Tobie. Tobie zawierzam, Boże. Ocal mnie od tej zarazy i ocal to miejsce, w którym wzywamy Twojego imienia.
F – W chwili Twojej śmierci, Panie, Boże mój, ciemności zasłoniły całą ziemię. Uczyń zatem moc diabła słabą i stłumioną. Przybyłeś tu, Synu Boga Żywego, by zniweczyć dzieła Szatana. Oczyść mocą Twoją to miejsce z zarazy i sługę Twojego zachowaj od choroby. Niech skażone powietrze odejdzie ode mnie w zewnętrzne ciemności.
C – Krzyżu Chrystusa, broń nas, odpędź z tego miejsca zarazę i wyzwól sługę Twojego z tej choroby, ponieważ jesteś łaskawy i litościwy, pełen miłosierdzia i prawdy.
B – Błogosławiony ten, kto nie podąża za marnościami i złudnymi głupstwami. W trudnej chwili Pan go ocali. Panie, Tobie zaufałem, wyzwól mnie od Tej zarazy.
F – Bóg dał mi schronienie. Ponieważ Ci zaufałem, uchroń mnie od zarazy.
R – Spójrz na mnie, Panie Boże mój ze świętego miejsca Majestatu Twego, zlituj się nade mną i przez wzgląd na Twoje miłosierdzie wyzwól mnie z tej zarazy.
S – Ty jesteś moim zbawieniem. Ulecz mnie, a będę uzdrowiony, zbaw mnie, a będę ocalony.
IHS – Jezus Ludzi Zbawiciel
MRA – Maryja
Do bazyliki św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy krzyż św. Zachariasza wprowadzono i poświęcono 17 lutego 2021 roku, w Środę Popielcową.
