1923
Księża Misjonarze Św. Wincentego a Paulo zostali zaproszeni do Bydgoszczy przez Ks. Kardynała Edmunda Dalbora, arcybiskupa Gnieźnieńskiego i Poznańskiego, aby – ze względu na szczególny brak kościołów prowadzonych przez polskich księży – otworzyli nową placówkę duszpasterską i Małe Seminarium. Przybywający do Bydgoszczy Księża Misjonarze wyznaczyli cel swojej działalności duszpasterskiej:
– budowę kościoła dla Polaków w tej części miasta /na Bielawkach/, gdzie nie było żadnej świątyni
– przeciwdziałanie antypolskiej działalności bydgoskich Niemców
– votum wdzięczności za powrót Pomorza do Macierzy
– uczczenie 300-lecia powstania Zgromadzenia Księży Misjonarzy.
Władze miasta wyznaczyły obszerną działkę pod nowy kościół i misjonarską szkołę.
1924
W marcu rozpoczęto prace przygotowawcze pod budowę kościoła i Domu Zgromadzenia wg projektu poznańskiego architekta Adama Ballenstedta. Dnia 24 kwietnia Ks. Kardynał Edmund Dalbor erygował Parafię Św. Wincentego a Paulo. Dnia 15 sierpnia obowiązki pierwszego proboszcza podjął ks. Antoni Mazurkiewicz, misjonarz.
1925
Dnia 27 września Ks. Biskup Antoni Laubitz z Gniezna poświęcił i w murował kamień węgielny z aktem erekcyjnym (obecnie za krzyżem w prezbiterium).
1927
Wybudowano prezbiterium kościoła, portal i oba skrzydła domu.
1928
Na początku roku zakończono prace przygotowawcze pod fundamenty rotundy kościoła. Zgromadzenie Księży Misjonarzy nie mogło z własnych środków wybudować kościoła. Ofiarność bydgoszczan również nie zaspokajała potrzeb budowy. Dlatego ówczesny proboszcz, ks. Antoni Mazurkiewicz i jego następca, ks. Ludwik Moska, wielokrotnie wyjeżdżali do Stanów Zjednoczonych, a ofiary stamtąd przywożone przeznaczali na budowę. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych prace budowlane skoncentrowano na wykończeniu domu, gdzie w roku szkolnym.
1931/1935
Rozpoczęło działalność Prywatne Gimnazjum Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Bydgoszczy. Misjonarska szkoła funkcjonowała zaledwie dwa lata . Ze względu braków kadrowych i finansowych szkołę zamknięto, a uczniów przeniesiono do Krakowa.
1931/1935
Wzniesiono mury rotundy, które nakryto kopułą . Dnia 28 października 1935 roku zakończono prace budowlane.Do wybuchu II wojny światowej kopułę pokryto dachem i pobudowano wewnętrzne schody łączące Dom Zgromadzenia z kościołem.
1939
Dnia 5 września okupant zajął Dom Zgromadzenia plądrując go. W „Krwawą Niedzielę”, 9 września, Na Starym Rynku zostali rozstrzelani pracujący w parafii: ks. Piotr Szarek i ks. Stanisław Wiorek. W lesie gdańskim zostali rozstrzelani:
proboszcz i superior Domu ks. Jan Wagner i ks. Hieronim Gintrowski.
Do obozu koncentracyjnego zostali wywiezieni:
ks. Kazimierz Całka i ks. Edward Brandys.
Dnia 14 września dom przejął niemiecki sztab wojskowy, a 16 września zamknięto kościół. Przeznaczono go na magazyn dla niemieckich wojsk i policji. Szaty i naczynia liturgiczne rozkradziono i zniszczono.
1940
Niemcy planowali rozebrać świątynię pod pretekstem zawalenia się.
1945
Dnia 15 stycznia Niemcy wycofując się z Bydgoszczy podpalili kościół. Płonął trzy dni. Wkraczające wojska radzieckie ostrzelały kościół pociskami artyleryjskimi, poważnie uszkadzając kopułę i wywołując pożar mieszkalnej części poddasza. Dnia 15 marca, proboszcz parafii ks. Władysław Giemza i brat Wojciech Czyżewski wracają n pogorzelisko. Od 27 maja, po odgruzowaniu kościoła, zaczęto odprawiać Msze św. i nabożeństwa.
1946
Położono prowizoryczny dach na kościele i części mieszkalnej, otwór szczytowy kopuły zamknięto latarnią z krzyżem.
1949
Poświęcono kaplicę Matki Bożej Częstochowskiej wg projektu Jana Kossowskiego. Podczas Wizytacji Kanonicznej Parafii ks. Prymas Stefan Kardynał Wyszyński poświęcił figurę św. Ludwiki de Marillac, Współzałożycielki Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia.
W latach 50-tych, gdy proboszczem i superiorem był ks. Władysław Giemza i jego Następca ks. Paweł Teodorowski, otynkowano wewnętrzne ściany Kościoła oraz odbudowano ołtarze boczne.
Do połowy lat 60-tych władze państwowe i polityczne odmawiały Parafii realizacji Planów odbudowy kościoła.
1962
Dnia 10 września obowiązki proboszcza parafii obejmuje ks. Ludwik Sieńko który zwrócił się do warszawskiego „Mostostalu” o opracowanie konstrukcji dachu kopuły kościoła. W prace włączył się prof. Wiktor Zin z Krakowa, który obejmuje patronat nad wystrojem wnętrza świątyni.
1967/68
W dniach 22 i 23 września, podczas Tygodnia Soborowego Mszę św. celebrował i Słowo Boże wygłosił Metropolita Krakowski Ks. Kardynał Karol Wojtyła /Papież Jan Paweł II/. Ks. Kardynał przebywając w Bydgoszczy mieszkał w Domu Księży Misjonarzy.
Kopułę pokryto konstrukcją stalową oraz blachą cynkową i miedzianą, a na Szczycie kopuły wzniesiono latarnię z krzyżem. Wysokość od posadzki do Wierzchołka krzyża wynosi 64 m, ciężar całej kopuły wynosi 2.200 ton. W świątyni u podstawy latarni umieszczono mozaikowy napis, który jest Hasłem Zgromadzenia Misji: EVANGELIZARE PAUPERIBUS MISIT ME /głosić Ewangelię ubogim posłał mnie Pan.
1975
W świątyni wykonano marmurowe pilastry wokół wewnętrznych ścian rotundy, zbudowano chór muzyczny, zawieszono na wewnętrznej stronie kopuły stiuki stylizowane na kwiaty polskie, z których największe mają 2 m średnicy i waż przeszło 300 kg. W okna wstawiono witraże, a na ścianach i suficie prezbiterium umieszczono mozaiki. W prezbiterium ustawiono marmurowy ołtarz i ambonę. W ołtarzu głównym umieszczono krucyfiks z zespołem figuralnym Św. Wincentego a Paulo.
1980
Dnia 22 maja konsekracji kościoła dokonał Prymas Tysiąclecia Stefan Kardynał Wyszyński, przy współudziale Wizytatora Polskiej Prowincji Księży Misjonarzy, Ks. Tadeusza Gocłowskiego (później Biskupa Metropolity Gdańskiego).
1980/86
Ks. Antoni Strycharz, kolejny proboszcz, realizował prace nad mozaikami w nawach bocznych. Doprowadził ciepłociąg miejski do kościoła i domu.
1986/92
Za kadencji proboszcza, ks. Czesława Żaka, kościół otrzymał nowe dębowe konfesjonały, a przed kościołem ułożono granitowe schody.
1992/96
Ks. Proboszcz Edmund Karuk podjął się dzieła położenia marmurowej posadzki w świątyni. Rozpoczęto tynkowanie elewacji kościoła. Wykonano „Drzwi Błogosławieństw” wg projektu rzeźbiarza artysty Michała Kubiaka.
1997
Proboszczem parafii i Superiorem Domu został ks. Augustyn Konsek, za którego kadencji ukończono tynkowanie domu i rotundy bazyliki.
Dzień 3 czerwca 1997 był dla Bydgoszczy i Parafii dniem szczególnym.
W Gnieźnie, podczas Mszy św. milenijnej ku czci Św. Wojciecha Biskupa I Męczennika, Papież Jan Paweł II ogłosił kościół Św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy BAZYLIKĄ MNIEJSZĄ /dekret wydany w Rzymie 1 maja/. Dnia 7 października uroczyście ogłosił kościół Św. Wincentego a Paulo Bazyliką Mniejszą Nuncjusz Apostolski Arcybiskup Józef Kowalczyk. Na uroczystości obecni byli: Metropolita Gnieźnieński Arcybiskup Henryk Józef Muszyński, Metropolita Gdański Arcybiskup Tadeusz Gocłowski, Biskup Bogdan Wojtuś, przedstawiciele Władz Wojewódzkich, Miejskich, Parafianie i goście.
2000
Na Rok Jubileuszowy przypada 350 rocznica przybycia Księży Misjonarzy do Polski. Dnia 27 września w bazylice odbyły się uroczystości jubileuszowe. Obecni byli: Ojciec Generał Zgromadzenia Misji Robert Maloney z Rzymu, Arcybiskup Henryk Józef Muszyński, Arcybiskup Tadeusz Gocłowski. Biskup Paweł Socha, Biskup Bogdan Wojtuś, Wizytator Polskiej Prowincji Zgromadzenia Misji Ks. Bronisław Sieńczak, Misjonarze przybyli z kraju i zagranicy, wielu znamienitych gości.
2001
Wymieniono sprzęt nagłaśniający, zmodyfikowano instalację grzewczą w Kościele, wstawiono nowe dębowe ławki. Wokół świątyni ułożono chodniki z polbruku, wygospodarowano miejsca parkingowe na samochody. Otwarta została „Kawiarenka pod Bazyliką”. Na cmentarzu parafialnym odrestaurowano kaplicę, uporządkowano teren nekropolii, na alejach cmentarnych rozpoczęto układanie kostki chodnikowej. Dnia 13 maja można było zobaczyć na stronie internetowej www.bazylika.bydgoszcz.pl bezpośrednią transmisję z uroczystości Pierwszej Komunii św., co zapoczątkowało dalsze śmiałe projekty dotyczące wykorzystania internetu jako medium umożliwiającego docieranie do większej liczby wiernych.
2002
Dnia 2 października odsłonięto Tablicę Pamiątkową o treści:
„Na chwałę Boga Wszechmogącego, w dniu 2 października 2002, po 77 latach starań, wykonując elewację, zakończono budowę Bydgoskiej Bazyliki Św. Wincentego a Paulo. Stało się to w 24 roku pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II, gdy Arcybiskupem i Metropolitą Gnieźnieńskim był Henryk Józef Muszyński, Wizytatorem Polskiej Prowincji Zgromadzenia Misji Ksiądz Bronisław Sieńczak, a Proboszczem i Superiorem Domu Św. Wincentego a Paulo Ksiądz Augustyn Konsek.
Dzieła tego dokonano dzięki ofiarności parafian i ludzi wielkiego serca.
Kapłani Zgromadzenia Misji dziękują wszystkim ofiarodawcom staropolskim „Bóg zapłać” oraz nieustanną modlitwą”.
2004
Dnia 25 czerwca proboszczem parafii i superiorem Domu Zgromadzenia został Ks. Marek Bednarek.
2005
Na cmentarzu parafialnym na Bielawkach kontynuowano układanie polbruku na alejkach /położono 1500 m2/.
2006
Wymieniono stolarkę okienną w dwóch skrzydłach domu od strony frontowej.
Opracował: ks. Tadeusz Wojtonis CM